System bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej obejmuje całość przedsięwzięć prawnych, organizacyjnych i technicznych zapewniających właściwy stan bezpieczeństwa jądrowego i radiacyjnego.
Zagrożeniem bezpieczeństwa może być eksploatacja obiektów jądrowych, zarówno w kraju, jak i za granicą, jak również prowadzenie innej działalności z wykorzystaniem źródeł promieniowania jonizującego.
W Polsce, zgodnie z obowiązującymi przepisami, wszystkie zagadnienia związane z ochrona radiologiczną czy monitoringiem radiacyjnym środowiska są rozpatrywane łącznie z kwestią bezpieczeństwa jądrowego, a także ochrony fizycznej i zabezpieczeń materiałów jądrowych. Takie rozwiązanie gwarantuje, że istnieje jedno wspólne podejście do kwestii ochrony radiologicznej, bezpieczeństwa jądrowego, zabezpieczenia materiałów jądrowych i źródeł promieniotwórczych oraz że funkcjonuje jednolity dozór jądrowy.
Podstawą prawną funkcjonowania systemu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej jest ustawa –Prawo atomowe oraz rozporządzenia, jak również akty prawa Unii Europejskiej oraz traktaty i konwencje międzynarodowe, których Polska jest stroną.
Podstawowym elementem systemu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej stanowi nadzór nad działalnością z wykorzystaniem materiałów jądrowych i źródeł promieniowania jonizującego. Nadzór ten realizowany jest poprzez:
- udzielanie zezwoleń na wykonywanie tych działalności lub ich rejestrację,
- nadawanie uprawnień do zajmowania stanowisk istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej,
- kontrolę sposobu prowadzenia działalności, a w razie konieczności nakładanie sankcji,
- udział w tworzeniu aktów prawnych i zaleceń regulujących te działalności.
Ponadto w ramach nadzoru nad tą działalnością obejmuje:
- kontrolę dawek otrzymywanych przez pracowników,
- kontrolę obrotu materiałami promieniotwórczymi,
- prowadzenie rejestru źródeł promieniotwórczych, rejestru ich użytkowników i centralnego rejestru dawek indywidualnych.
- w przypadku działalności z wykorzystaniem materiałów jądrowych – prowadzenie szczegółowej ewidencji i rachunkowości tych materiałów, zatwierdzanie systemów ich ochrony fizycznej oraz kontrolę stosowanych technologii.
- rozpoznanie i ocenę sytuacji radiacyjnej kraju,
- utrzymywanie służby przygotowanej do rozpoznania i oceny sytuacji radiacyjnej oraz reagowania w przypadku zdarzeń radiacyjnych (we współpracy z innymi, właściwymi organami i służbami działającymi w ramach systemu reagowania kryzysowego),
- wypełnianie zobowiązań Polski wynikających z traktatów, konwencji oraz umów międzynarodowych w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz umów bilateralnych,
Zgodnie z polskimi przepisami, wymienione zadania realizowane są przez Prezesa PAA. Wyjątek stanowią zastosowania aparatów rentgenowskich w diagnostyce medycznej, radiologii zabiegowej, radioterapii powierzchniowej i radioterapii schorzeń nienowotworowych. Nadzór w tym zakresie wykonywany jest przez państwowe Wojewódzkie Inspektoraty Sanitarne (lub odpowiednie służby podległe Ministrowi Obrony Narodowej oraz Ministrowi Spraw Wewnętrznych).
